We hebben een wilde rit met drie transities en veel aanpassingspijn voor de boeg.
KOEN SCHOORS - Hoogleraar economie UGent (artikel uit De Tijd)
We hebben een wilde rit met drie transities en veel aanpassingspijn voor de boeg. Op naar een circulaire economie, naar meer gelijkheid en naar een grijzere, tragere en zorgzamere wereld. In de jaren 30 van de vorige eeuw ging de wereld door de Grote Depressie. Aan het eind van de jaren 2000 kregen we de Grote Financiële Crisis over ons heen. De jaren 20 van deze eeuw zullen we later de Grote Transitie noemen. Hier eindigt de grote rode loper van ons sociaal-economische systeem waarop we al decennia het doodlopend straatje inrennen. Welke richting het uitgaat en waar we uitkomen, hangt af van de keuzes die we nu maken. Het zijn angstaanjagende, interessante en hoopvolle tijden.
De essentie
De eerste grote transitie is de circulaire transitie. We zijn eindelijk begonnen met de veel te lang uitgestelde ontwenningskuur van onze verslaving aan het verbranden van steenkool, olie en gas en aan het dumpen van afval in lucht, grond en water. Ons oud industrieel economisch weefsel zal dit decennium worden weggevaagd door een nieuw circulair economisch weefsel, dat de fase van pilootprojecten begint te ontgroeien. Als we daarmee klaar zijn, kan het woord afval bij het afval, want dat is gewoon een goede molecule die op het verkeerde moment op de verkeerde plaats is. Circulair beton Hernieuwbare energie en systemische batterijsystemen zijn onafwendbaar in opmars. Circulair beton, circulaire chemie, groen staal en mobiliteit zonder verbrandingsmotoren komen eraan. Tegen 2030 hebben we overal circulaire economische clusters die zo ontworpen zijn dat elke reststroom ook een grondstof wordt. We krijgen meer en meer bundels van diensten die door spullen worden geleverd, in plaats van de spullen zelf. Digitalisering en platformen spelen daarbij een centrale rol. Financiële markten en banken krijgen almaar meer oog voor sociale en ecologische belangen in plaats van pure aandeelhouderwaarde of winst. De tweede grote transitie is de gelijkheidstransitie. Dat gaat niet over gelijkheid in de uitkomsten, maar over gelijkheid in rechten en kansen voor mensen van verschillende leeftijden, huidskleuren, genders, culturen en religies. We schuiven al te gemakkelijk talent aan de kant op basis van vooroordelen en verliezen zo dynamisme, creativiteit en empathie. Veel te lang hebben we diep ingesleten praktijken van ongelijke rechten en misbruik in bestuurskamers, de werkvloer, het onderwijs en het sport- en verenigingsleven vergoelijkt of genegeerd. Genoeg scha en schande, tijd voor wijsheid en actie. Dat begint bij opvoeding thuis, op school en in het sociaal leven, waarbij we niet meer aanvaarden dat mensen worden beledigd of gediscrimineerd omdat ze anders zijn. Het bestrijden van discriminatie in de toegang tot huisvesting en onderwijs wordt cruciaal. Alle glazen plafonds en loonkloven die mensen verhinderen hun ware potentieel te bereiken moeten op de schop. Misstanden die we decennialang uit gemakzucht verkozen te negeren, stellen we nu eindelijk aan de kaak. Diversiteit en integratie in alle lagen van de samenleving worden vanzelfsprekend.
Andere loopbanen De derde grote transitie is de demografische. Ons huidige systeem heeft tot nog toe altijd gefunctioneerd in een context van ongebreidelde en spectaculaire bevolkingsgroei. Daar komt deze eeuw een einde aan. De wereldbevolking groeit nog een paar decennia , maar dat is niet zozeer omdat er meer kinderen zijn, dan wel omdat we almaar langer leven. In een wereld met minder jongeren en meer ouderen verandert alles. Het is een tragere en zorgzamere wereld, waarin het probleem verschuift van een tekort aan goede banen naar een tekort aan goede werknemers. Dat vereist andere loopbanen, waarbij werknemers niet langer worden uitgeperst als een citroen om daarna bij het afval te worden gezet, maar thuiswerk, rustpauzes en carrièreswitches deel uitmaken van het normale pad. Mensen met beperkte mogelijkheden moeten we zinvolle taken geven, in plaats van ze aan de kant te schuiven. Automatisering van zware en repetitieve taken, digitalisering, AI, en nieuwe businessmodellen moeten maken dat ouderen volwaardig deel uitmaken van het economische leven. Tot slot willen we menselijke zorg die minder inzet op de laatste maand en meer op een zinvol laatste decennium. Dit is het decennium waarin we ons hoofd uit het zand halen en de wereld zien zoals ze is, in plaats van terug te verlangen naar een goede oude tijd die alleen in ons nostalgische geheugen heeft bestaan. Dit is de tijd waarin we die echte wereld vormgeven omdat we eindelijk begrijpen dat de wereld prima zonder mensen kan, maar mensen niet zonder de wereld, en al zeker niet zonder elkaar. Dat zal niet zonder de nodige aanpassingspijn verlopen. Maak de veiligheidsriemen vast, want het wordt een wilde rit op weg naar een circulaire, gelijke en grijze wereld.
Credits. : De Tijd